Transparentnost uslova pod kojima se obavlja e-trgovina, kao i preciznost i sadržajnost poruke koja se korisnicima šalje preko internet prodavnice ili platforme predstavlja javni interes, zbog čega zakonodavac detaljno propisuje minimum podataka koji korisniku moraju biti saopšteni prilikom oglašavanja robe ili usluga u e-trgovini.
Podaci o identitetu pružaoca usluga informacionog društva
S tim u vezi, zakonodavac propisuje neophodnost informisanja kupca o svim relevantnim poslovnim podacima e-trgovca, pravilnom isticanju cena, kao i sadržaju komercijalne poruke i načinu slanja iste.
Najpre je e-trgovac dužan da prilikom obavljanja svoje delatnosti obezbedi uvek dostupne sledeće informacije koje se tiču njegovog identiteta i poslovnih podataka:
- ime i prezime ili naziv pružaoca usluga
- sedište pružaoca usluga
- ostale podatke o pružaocu usluga na osnovu kojih korisnik usluga može sa njim brzo i nesmetano da ostvari komunikaciju, uključujući i elektronsku adresu
- podatke o upisu u Registar privrednih subjekata, odnosno drugi javni registar
- pojedinosti o nadležnom organu, ako delatnost pružaoca usluga podleže službenom nadzoru
- poreski identifikacioni broj (PIB), kao i broj obveznika poreza na dodatu vrednost, ako je pružalac usluga PDV obveznik
Ukoliko usluga koja se pruža potpada pod posebne delatnosti ili profesije poput prodaje lekova ili medicinskih sredstava, odnosno obavljanja pravnih ili medicinskih usluga, čije obavljanje podleže obavezi pribavljanja prethodne saglasnosti od nadležnog organa, pored nabrojanih informacija, pružalac usluga mora informisati korisnika i o dodatnim činjenicama. Na primer, o tome da li je pružalac usluga registrovan odnosno učlanjen u neko strukovno udruženje i koje (ako je predmetno učlanjenje uslov za obavljanje delatnosti). Takođe, ukoliko je za obavljanje neke usluge uslov pribavljanje odobrenja, potrebno je učiniti dostupnom informaciju o tačnom nazivu delatnosti, o državi u kojoj je njeno obavljanje odobreno, po mogućstvu kojim aktom i od kog organa. Korisnike je važno na vidnom mestu upoznati i sa zvaničnim pravilima za obavljanje predmetne delatnosti odnosno o internet lokaciji gde se ista mogu pronaći odnosno pročitati, ukoliko bi njihovo objavljivanje u okviru stranice gde se nudi roba ili usluga bilo tehnički zahtevno ili neizvodljivo.
Dakle, sve pomenute informacije moraju biti pružene na način koji omogućava njihovu vidljivost pre otpočinjanja usluge, kao i stalnu dostupnost u toku i nakon pružanja usluge. Adresati ovih informacija nisu samo korisnici usluga odnosno kupci na internetu već i druge zainteresovane strane, kao što su organi državne uprave u svrhe obavljanja svojih službenih ovlašćenja.
Sadržina komercijalne poruke
Način isticanja cena predstavlja važan deo komercijalne poruke, zbog čega je zakonodavac dosta prostora posvetio pravilima o njihovom isticanju. Naime, cene koje pružalac usluga navodi, moraju biti jasno naznačene, a posebno se mora precizirati da li su u te cene uključeni troškovi dostave, ostali manipulativni troškovi, porez i drugi troškovi koji na njih utiču. Dakle, prodajna cena okarakterisana kao takva mora biti konačna, po jedinici robe, uključujući sve poreze i druge dažbine.
Takođe, vizuelno posmatrano, cene robe ili usluge moraju biti iskazane neposredno pored prikaza i opisa proizvoda na veb stranici pružaoca usluga, kako bi kupac sa prosečnom pažnjom mogao povezati koja cena se odnosi na koju vrstu robe odnosno usluge.
Cena za robu ili uslugu koja se nudi na teritoriji Republike Srbije, od strane e-trgovca sa sedištem na istoj teritoriji, mora biti iskazana u dinarima. Izuzetno, u slučaju da se roba ili usluga nudi i prekogranično, e-trgovac može cenu isticati i u stranoj valuti na način kojim se potrošaču daje mogućnost da sam izabere valutu u kojoj će se prikazati prodajna cena robe odnosno usluge iz celokupnog asoritimana tog trgovca. Ovde je važno napomenuti da je trgovac dužan da obezbedi tehničko rešenje u okviru veb-sajta kako bi se kupcu koji elektronskoj trgovini pristupa iz Republike Srbije cena podrazumevano prikazivala u dinarima.
Izuzetno, e-trgovac može isticati cenu samo u stranoj valuti ukoliko roba ili usluga nije namenjena kupcima na teritoriji Republike Srbije.
Uslovi da bi se komercijalna poruka smatrala zakonito saopštenom
Komercijalna (ekonomsko propagandna ili marketing) poruka je svaki oblik komunikacije u cilju promovisanja robe, usluga ili poslovnog ugleda pravnog ili fizičkog lica koje obavlja registrovanu delatnost, sa izuzetkom davanja informacija koje omogućavaju neposredan pristup delatnosti ovog lica (na primer obaveštavanje o adresi elektronske pošte), kao i sa izuzetkom davanja bez naknade informacija koje su prikupljene istraživanjima ili na drugi sličan način, o robi, uslugama ili poslovnom ugledu lica koje šalje ili se u njegovo ime šalje poruka.
Da bi se iskazivanje komercijalne poruke smatralo zakonitim, isto mora ispunjavati sledeće uslove:
- da se iz komercijalne poruke nedvosmisleno može utvrditi da je njen karakter komercijalan, i to u trenutku kada je korisnik usluga primi
- da se može jasno utvrditi ko je subjekt komercijalne poruke odnosno subjekt u čije je ime je komercijalna poruka sačinjena
- da svaki promotivni poziv za slanje ponude iz komercijalne poruke (uključujući popuste i poklone) mora kao takav biti jasno identifikovan
- da uslovi pod kojima se stavlja ponuda oglašena komercijalnom porukom moraju biti lako dostupni, kao i da su prikazani i opisani na jasan i nedvosmislen način.
Važno je istaći da komercijalna poruka nema karakter ponude, već se ista smatra nekom vrstom poziva na ponudu, a da je kupac taj koji odabirom robe, usluge, količine, načina plaćanja i slanja kao i kroz prihvat unapred sastavljenih ugovornih odredbi vrši ponudu, koju nakon toga e-trgovac prihvata i kupovinu potvrđuje slanjem elektronske poruke kupcu.
Slanje komercijalne ponude fizičkim licima elektronskom poštom
Na zakonitost korišćenja elektronske adrese fizičkih lica kao potencijalnih kupaca i korisnika usluga u svrhe slanja komercijalne poruke, paralelno se primenjuju odredbe više zakona u Republici Srbiji, čija se rešenja u određenom delu razilaze.
Naime, Zakon o elektronskoj trgovini uslovljava slanje komercijalne poruke elektronskim putem, pribavljanjem prethodnog pristanka lica kome je takva vrsta poruke namenjena. Uz to nalaže pružaocu usluge da redovno proverava i prihvata povlačenje već datog pristanka ukoliko lice kome se upućuju poruke ne želi više da ih prima.
Zakon o oglašavanju, na sličan način reguliše ovo pitanje, jer za korišćenje ličnog podatka pojedinca, kakav je imejl adresa, takođe zahteva pribavljanje prethodnog pristanka.
S druge strane, Zakon o zaštiti podataka o ličnosti ne zabranjuje korišćenje imejl adrese u svrhe direktnog oglašavanja, i po drugim osnovima kakav je legitimni interes, a ne samo nakon pribavljene eksplicitne saglasnosti.
Takođe, Opšta uredba o zaštiti podataka Evropske Unije (GDPR), odnosno recitali sadržani u Preambuli ovog akta, pojašnjavaju da se može smatrati da postoji legitimni interes kod obrade ličnih podataka koja se vrši za potrebe direktnog marketinga, na način što se ovaj vid obrade stavlja u kontekst razumnih očekivanja na strani pojedinca i postojanja prethodnih odnosa između tog pojedinca i pošiljaoca poruke – rukovaoca podacima. Ovakvim rešenjem se značajno relaksira mogućnost slanja komercijalne poruke fizičkim licima kao potencijalnim kupcima. Osim GDPR-a kao opšteg zakona na tu oblast se primenjuje i tzv. E-Privacy direktiva EU, takođe kao lex specialis i detaljnije razrađuje oglašavanje putem elektronske pošte i SMS poruka. Naime, E-Privacy direktiva iako načelno uslovljava slanje komercijalne poruke prethodno pribavljenim pristankom, već u okviru istog paragrafa donekle ublažava ovu pravnu normu i nudi tzv. soft opt-in rešenje koje ipak podrazumeva mogućnost slanja imejlova potencijalnim zainteresovanim licima, u situacijama gde se njihova zainteresovanost i takva vrsta obrade podataka može očekivati prema redovnom toku stvari.
Kako je Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti Republike Srbije propisano da će odredbe drugih zakona, koje se odnose na obradu podataka o ličnosti, biti usklađene sa odredbama ovog zakona do kraja 2020. godine, ostaje da sačekamo da ta obaveza zakonodavca bude ispunjena, i da se kolizija pravnih normi koja se javlja po pitanju mogućnosti slanja komercijalne poruke bez obaveznog prethodnog pristanka, otkloni u pravcu ujednačavanja pravila zakona.
