Naviknuti na komfor koji pruža internet u svakodnevnom radu, umrežavanju sa ljudima, kao i dostupnost različitih servisa, korisnici često nisu ni svesni pravnog okvira u kom funkcioniše ovaj globalni servis, koji nije ništa manje složen od njegove tehničke strukture.
Svakom internet sadržaju ili internet servisu pristupa se preko nekog naziva internet domena koji je slovna adresa internet lokacije. Svima dobro poznati načini korišćenja naziva internet domena su adrese internet sajtova i e-pošte. Međutim, oni se koriste i za brojne druge namene, kao što su preuzimanje dokumenata ili prosleđivanje i unos podataka u različite baze. Da bi se procesi uspešno odvijali, zaslužan je sistem naziva domena – DNS, uslovno rečeno telefonski imenik interneta. Kada se zahteva usluga na nekom nazivu internet domena, upravo DNS pokreće potragu za određenom IP adresom.
Izuzetno važnu ulogu igraju registri internet domena najvišeg nivoa kakav je RNIDS jer je njihov osnovni zadatak da upravljaju DNS tehničkom infrastrukturom za domene najvišeg nivoa. Pored toga, organizuju proces registracije naziva domena, održavaju baze registra i razvijaju pravila u vezi sa registracijom naziva domena, kao i mehanizme za zaštitu prava do čijih povreda često dolazi prilikom registracije naziva domena.
Da bi sadržaj bio dostupan preko interneta i da mu se može pristupiti na nekom internet domenu, on mora biti sačuvan na najmanje jednom računaru ili serveru koji je povezan na internet. Onaj ko objavljuje sadržaj može da koristi sopstveni računar ili server ili, verovatnije, usluge i infrastrukturu pružaoca usluga hostinga. Tako sadržaj postaje dostupan drugim korisnicima interneta.
Sadržaj koji korisnici plasiraju može biti različit, a nije retkost da neko postavi i sadržaj koji se može okvalifikovati kao protivzakonit. Da li će i kakav sadržaj biti tako označen zavisi od brojnih faktora – od konkretnog slučaja, ali i pravnog okvira, pa se takva kvalifikacija razlikuje od jedne do druge države.
Korisnici i nadležni organi preduzimaju različite mere kako bi takav sadržaj bio uklonjen, a često postavljano pitanje jeste kakva je i da li u tom procesu postoji uloga registra domena koji upravlja domenskim prostorom u okviru koga je sadržaj dostupan.
Ni domaća ni međunarodna praksa ne pronalaze da registri domena imaju pravo ili obavezu da reaguju povodom naziva domena na kome se sporni sadržaj nalazi, bez odgovarajućeg akta nadležne institucije. Koja institucija će biti donosilac takve odluke zavisi od svake države ponaosob.
Takva je situacija i sa nacionalnim domenima. Opštim uslovima o registraciji naziva nacionalnih internet domena (član 10), koji se odnose na .rs i .срб domene, uređeno je pitanje odgovornosti registranta. Stupanjem u ugovorni odnos, odnosno registracijom naziva domena, registrant posebno izjavljuje i tvrdi da, prema svom najboljem znanju i iskrenom uverenju, registracija traženog naziva domena ne vređa pravo intelektualne svojine ili neko drugo subjektivno pravo trećih lica, kao i da su svi podaci navedeni u zahtevu za registraciju istiniti i potpuni. Registrant, takođe, izjavljuje da naziv domena ne registruje protivno načelu savesnosti, poštenja i dobrih poslovnih običaja, te da naziv domena neće svesno koristiti protivno tim načelima. Dalje je navedeno da registar ne snosi odgovornost za štetu koja nastane zbog davanja netačnih podataka o registraciji naziva domena, niti zbog neovlašćenog ili protivpravnog korišćenja naziva domena od strane registranta.
Prestanak registracije je, Opštim uslovima (član 21), predviđen u sledećim slučajevima: ukoliko telo za alternativno rešavanje sporova u vezi sa registracijom naziva domena svojom odlukom naloži prestanak registracije; ako pravnosnažnom odlukom nadležnog suda bude naložen prestanak registracije naziva domena; ako nadležni javni tužilac svojim aktom naloži prestanak registracije naziva domena. Dakle, registar naziva domena ne ostavlja prostora za reakciju u drugim slučajevima pored navedenih, bez obzira na to da li je reč o povredi prava trećih lica putem sadržaja ili samim nazivom domena.
Širom sveta je uređeno da registri naziva internet domena, bilo da su generički ili nacionalni, ne mogu biti odgovorni za sadržaj koji je dostupan na internetu posredstvom određenog naziva internet domena. Naime, registri domena ne vrše ocenu niti proveru sadržaja, ne raspolažu mehanizmima kojima bi mogli da ocenjuju protivzakonitost određenog sadržaja niti imaju ovlašćenje da vrše suspenziju sadržaja. U slučajevima kada dođe do povrede prava trećih lica, potreban je akt nadležnog organa bez kog registar nema osnova da reaguje.
Situacija je nešto drugačija kada je reč o pružaocima usluga hostinga, s obzirom na prirodu usluge koju pružaju. Takve firme obezbeđuju platformu za postavljanje (hostovanje) sadržaja, ali oni ne vrše prethodnu procenu, niti odobravaju unapred šta će se objavljivati na tom servisu. Korisnici su ti koji odlučuju o sadržaju koji objavljuju putem usluge hostinga. Sa svešću o tome da postoje zlonamerni korisnici koji mogu da plasiraju sporne sadržaje, nisu retki slučajevi da hosting provajderi u svoje ugovore uključuju klauzule po kojima imaju pravo da suspenduju postavljene sadržaje svojih korisnika. Zlonamerni korisnici uglavnom to znaju, pa za usluge hostinga biraju provajdera koji ne reaguje agilno na zlonamerno postupanje, ili provajdera koji se nalazi u državi koja nije u dovoljnoj meri posvećena borbi protiv ilegalnog sadržaja.
Pri suočavanju sa nelegalnim sadržajem, prva ideja na koju neko može doći jeste da se naziv domena na kom se sadržaj nalazi blokira ili obriše, jer je to na prvi pogled prilično brzo i jednostavno rešenje. Međutim, to je ipak drastična intervencija koja ima brojne posledice. Jedna od njih jeste i ta da se naziv domena više ne može koristiti za navigaciju do sadržaja koji je objavljen pod tim domenom i njegovim poddomenima, i da sve usluge koje su povezane s tim nazivom domena, kao što je e-pošta, prestaju da rade. To, međutim, ne znači da je i sav sadržaj koji je dostupan putem određenog naziva domena sporan. Blokiranje ili brisanje naziva domena ne uklanja nelegalni sadržaj sa interneta jer sadržaj i dalje ostaje dostupan i može mu se direktno pristupiti korišćenjem IP adrese. Pored toga, sadržaj koji je bio na obrisanom nazivu domena može vrlo jednostavno da se postavi ili preusmeri na drugi naziv domena.
Zbog toga o posezanju za ovom drastičnom merom odlučuju nadležne institucije i u svetskoj praksi se najčešće koristi kada nema svrsishodnijeg rešenja da se nelegalni sadržaj ukloni, odnosno učini nedostupnim na internetu.
